Een totaalbeleving in De Stichtse Hof

14-12-2023

Onlangs opende De Stichtse Hof, een verpleeghuis van Vivium Zorggroep voor mensen met dementie, een splinternieuwe SHX belevingsruimte. SHX is een systeem dat traditionele snoezelmaterialen combineert met interactieve elementen. Deze combinatie stimuleert interactie tussen gebruikers, begeleiders en hun omgeving. Als leverancier van SHX in Nederland dacht rdgKompagne intensief mee over de inrichting van de ruimte. Een primeur in Nederland, want nog nooit eerder werd er een dergelijk systeem voor interactief snoezelen ingezet voor mensen met dementie. Nieuwsgierig naar de eerste ervaringen brachten we een bezoekje aan Wilma Post, drijvende kracht achter de realisatie van deze inspirerende belevingsruimte.

Wilma is MT lid en coördinator van ‘Team Leefplezier’. Een intrigerende titel die uniek is voor Vivium Zorggroep. Volgens Wilma is er binnen Vivium veel aandacht voor het leefplezier van de bewoners. Er zijn zelfs twee fondsenwervers werkzaam die zich specifiek hiervoor inzetten. Wilma: “We proberen goed naar de mensen te kijken om hun leefplezier te vergroten.”

Wilma steekt enthousiast van wal over de nieuwe SHX belevingsruimte: “Op mijn vorige werkplek had ik al ideeën over de inzet van bewegend beeld, muziek en licht. Ik had daar een ruimte waar ik een beamer had laten installeren en muziek kon afspelen, maar niets was onderling verbonden. Ik bedacht me toen al dat als ik ooit weer zo’n ruimte zou mogen inrichten, dat ik op zoek zou gaan naar een systeem waarin je alles kunt koppelen, zodat je alle aandacht aan je bewoner kunt geven en niet bezig hoeft te zijn met de techniek. Het SHX systeem is precies wat ik destijds al voor ogen had.”

“In een traditionele snoezelruimte onderga je alles passief, hier kun je mensen zelf de regie teruggeven.”

“Het grote verschil met een traditionele snoezelruimte,” gaat Wilma verder, “is dat mensen zélf invloed uit kunnen oefenen op hun omgeving, maar ook uitgedaagd worden. Hierdoor komen ze uit hun cocon. Als mensen merken dat het ze lukt om zelf met een grote knop de bubbelbuis te beïnvloeden, dan zijn ze alleen maar daarover in verwondering en niet meer bezig met de beperkingen van de dementie. Ze hebben dan weer heel even zelf de touwtjes in handen. In een traditionele snoezelruimte is het een kwestie van consumeren, daar onderga je alles passief.”

Voor Wilma was dit de belangrijkste overweging om zich hard te maken voor een SHX ruimte. Zij legt uit: “Als je dementie hebt, worden er dingen voor je bepaald en ben je grotendeels afhankelijk van de zorg. Je wereld wordt heel klein. Terwijl de waarde van de mens juist is dat je zelf kunt denken en handelen. En als dat heel minimaal wordt, maar je kunt nog wel handelen en je ziet daarvan ook het resultaat, dan is dat heel waardevol. Je maakt contact met iemand door iets samen te doen, niet door iemand iets alleen maar te laten ondergaan. Daardoor is het in een traditionele snoezelruimte moeilijker om contact te maken met iemand.”

Team Leefplezier wil mensen in de SHX belevingsruimte weer een zekere eigen regie geven. Dit kan bijvoorbeeld doordat ze zelf de kleuren of bubbelbuis kunnen beïnvloeden of een filmpje kunnen starten. Maar ook door hen invloed te geven op de beleving die ze meemaken. Wilma: “We willen mensen de mogelijkheid geven eigen herinneringen te herbeleven, bijvoorbeeld met eigen foto’s van een reisje naar Parijs en daar een stukje kaas bij serveren. Ik denk dat als je mensen zoveel mogelijk zelf de invulling van de beleving in handen geeft, dat dat ze niet alleen activeert, maar dat ook het innerlijke gevoel weer naar buiten komt. Uiteraard kijk je daarbij naar wat mensen zelf nog kunnen. Dat is wat Team Leefplezier ook voor ogen heeft: de mensen weer heel eventjes de glans van het leven te laten zien. Leven in een verpleeghuis en dementie zijn niet leuk, ook al doet iedereen heel erg zijn best het mensen naar de zin te maken. In deze ruimte kunnen mensen weer heel even terug in hun herinnering, terug naar toen, de gevoelens weer naar boven halen.”

“We proberen met een totaalbeleving mensen hun waardigheid terug te geven en hun sterke kanten naar boven te halen.”

Wilma geeft een mooi voorbeeld van wat zij voor ogen heeft met de SHX ruimte: “Onlangs zijn we met een bewoonster die haar hele leven met paarden heeft gewerkt naar een manege geweest. Mevrouw zit ver in de dementie en spreekt bijna niet meer. Bij de paarden bloeide ze op en kwam ze weer helemaal tot leven. Van deze momenten is een fotoreportage gemaakt, waar ik een diavoorstelling van heb gemaakt om af te spelen in de belevingsruimte. Binnenkort gaat mevrouw de foto’s bekijken, samen met haar familie. We maken daar met het SHX systeem een totaalbeleving van, met zachte kleuren, mooie muziek en mevrouw zal ook een fotoalbum krijgen. Met dit soort projecten zoeken we de verbinding tussen de beleving binnen en buiten de belevingsruimte. Zo kunnen we mensen hun waardigheid teruggeven en hun sterke kanten naar boven halen.

Wilma verwacht dat de SHX ruimte een waardevolle aanwinst is voor alle gradaties van dementie. Van mensen die nog heel actief zijn en gezellig met een biertje en een bitterbal in de ruimte bij elkaar komen, tot mensen die in bed liggen of zelfs terminaal zijn. Team Leefplezier wil ook graag samen gaan werken met de geestelijk verzorgenden en er ligt al een vraag voor een religieuze beleving. Hiervoor is Wilma momenteel filmpjes aan het maken. Maar zelfs terminale mensen die aangeven te willen inslapen bij het geluid van de zee of beelden van vallende sneeuwvlokken kunnen straks in de ruimte terecht. Wilma: “Het geeft enorm veel meerwaarde als je zelf invulling kunt geven aan de manier waarop je het leven verlaat.”

De SHX ruimte is gefinancierd door de Stichting Vrienden van De Stichtse Hof. Wilma vertelt hierover: “Er is flink wat overtuigingskracht nodig geweest voordat zij akkoord gingen met de aanschaf van het systeem. Het is in Nederland niet eerder ingezet voor mensen met dementie. Interactief snoezelen wordt wel al langer gebruikt voor mensen met een verstandelijke beperking, maar ik was ervan overtuigd dat dezelfde meerwaarde ook voor mensen met dementie van toepassing kan zijn. Uiteindelijk hebben we met de nodige creativiteit iedereen kunnen overtuigen dat dit het moest worden en niets anders. Nu het SHX systeem er eenmaal is, is iedereen heel erg enthousiast over de mogelijkheden.”

“We hebben nog heel veel plannen met de SHX belevingsruimte. Alle collega’s zijn heel positief en komen met eigen ideeën.”

Wilma heeft nog veel plannen met de belevingsruimte: “Ik wil het gebruik van de ruimte graag laten opnemen in het zorgdossier. En ook familie moet input kunnen leveren voor het maken van activiteiten, bijvoorbeeld door foto’s aan te leveren van (achter)kleinkinderen. Verder willen we cadeaubonnen gaan aanbieden om activiteiten op aanvraag te maken, zoals voor een familiefeestje. In de toekomst zullen we ons met Team Leefplezier ook gaan richten op individuele doelen voor bewoners, bijvoorbeeld contact maken met mensen in diepe dementie, ontspanning bieden of recreatieve doelen. De reacties van collega’s zijn al heel positief. Iedereen die in de ruimte komt, gaat heel snel dingen uitproberen en komt vervolgens met eigen ideeën. Omdat je steeds meer mogelijkheden ontdekt, ga je ook steeds meer dingen combineren. Zo hebben we een plan om elpees te gaan verzamelen. Als je hier een sensor aan koppelt en hem dan op de Proximity legt [zie kader, red.], kunnen bewoners zelf een muziekbeleving van die artiest starten met beeld en geluid.”

De SHX belevingsruimte is inmiddels mooi aangekleed. Naast de interactieve SHX elementen zijn er kleurige kussentjes aangeschaft, er zijn rustgevende muziekinstrumenten en geurmaterialen. Dit wordt allemaal ingezet bij de totaalbeleving in de ruimte. Wilma: “Afhankelijk van de activiteit kunnen we ook andere materialen toevoegen, zoals zand en schelpen als het gaat over het strand. We hebben ook nog een wensenlijstje en de stichting Vrienden van De Stichtse Hof heeft al aangegeven hier ook aan bij te willen dragen. Tijdens de opening hebben de leden de mogelijkheden van de belevingsruimte zelf kunnen ervaren. Hierdoor kunnen zij goed inschatten hoe breed de toepassingen kunnen zijn. Een van hen beschreef het als ‘de hele wereld ligt voor je open’. Een ander lid stelde voor een mooie camera aan te vragen, zodat we onze zelfgemaakte filmpjes kunnen tonen aan de bewoners.”

Wilma zou graag de hele Stichtse Hof omtoveren tot één groot belevingsgebeuren. “Want,” zo zegt zij, “dat is wat mensen nodig hebben. Ze hebben het niet nodig om iets te doen wat ze niet meer kunnen, dat confronteert ze alleen maar met wat je allemaal niet meer kan. In je hoofd kan je alles, ook al ben je oud en lig je in bed. Als je je ogen dichtdoet, kun je nog hordelopen. En dat is wat belangrijk is, want dat geeft een mens plezier.”