Ontwikkelen met je ogen

Oogbesturing

Nog niet zo lang geleden werd oogbesturing alleen ingezet voor ondersteunde communicatie en pc-bediening. Om te kunnen werken met oogbesturing waren er drie randvoorwaarden: de gebruiker moest een aantoonbaar begrip hebben van oorzaak en gevolg, de gebruiker moest in staat zijn te categoriseren, en de gebruiker moest (cognitief) in staat zijn het systeem te kalibreren. De communicatiesoftware op deze systemen vereiste immers dat de gebruiker bewuste keuzes kon maken om wensen en gedachtes te formuleren. Bij de eerste stappen van het leren communiceren konden deze systemen niet helpen.

Gelukkig kan oogbesturing tegenwoordig al op laag niveau worden ingezet, waardoor het een grote rol kan spelen in de ontwikkeling. In deze benadering zijn drie uitgangspunten van belang:

1. Oogbesturing kan met iedereen uitgeprobeerd worden, ongeacht het huidige cognitieve niveau.
2. Oogbesturing hoeft niet per se voor communicatie ingezet te worden, het eerste doel is het vangen van de blik.
3. De mogelijkheid bestaat dat mensen zonder interactiemogelijkheden zich niet of beperkt ontwikkelen, terwijl daarvoor wel cognitief potentieel is. De nieuwe mogelijkheid tot interactie kan een aanzet zijn voor de ontwikkeling op andere vlakken.

Speciale software maakt het mogelijk oogbesturing te gebruiken zonder eerst te moeten kalibreren. Het systeem wordt voor de gebruiker geplaatst en oogbewegingen worden direct vertaald naar effecten op het scherm. Hierdoor kan oogbesturing al op zeer laag niveau worden toegepast.

Interactief snoezelen

Dit begint met interactief snoezelen. Waar de gebruiker bij regulier snoezelen de sensorische ervaringen passief ondergaat, maakt interactief snoezelen het mogelijk de snoezelomgeving zelf te beïnvloeden. Zo leren gebruikers dat zij invloed kunnen hebben op hun omgeving en worden meer actieve acties uitgelokt.

Interactieve projectiesystemen projecteren beelden op de vloer, de wand of het plafond en vertalen bewegingen in het projectiegebied direct naar audiovisuele effecten. Bij oogbesturing worden oogbewegingen vertaald naar effecten op het scherm. Dit geeft personen met ernstige motorische beperkingen en/of een zeer laag ontwikkelingsniveau de unieke mogelijkheid een interactie te hebben met hun omgeving. De systemen bieden gebruikers een breed scala aan nieuwe werelden die ze kunnen verkennen en beïnvloeden, gewoon door te bewegen of rond te kijken. Zo kunnen er bijvoorbeeld kleuren verschijnen daar waar de gebruiker kijkt of beweegt, of kan de gebruiker bloemen of blaadjes wegvegen, vissen wegjagen, tekeningen inkleuren, een bal ‘wegschoppen’, piano spelen, etc. etc. Oogbesturing en interactieve projectiesystemen kunnen ook met elkaar gecombineerd worden, zodat het voor gebruikers mogelijk wordt interactief met elkaar te spelen.

Vroeg gesprek

Met behulp van oogbesturing is het ook mogelijk een vroeg ‘gesprek’ te voeren: door een video, familiefoto of andere afbeelding op het scherm te tonen en de oogbewegingen van het kind op het scherm te volgen, kan een gericht gesprek met het kind gevoerd worden. Het kind leert zo dat er gereageerd wordt op hetgeen waarnaar hij of zij kijkt en kan bovendien leren het gesprek te beïnvloeden.

Bewustere actie

Is de gebruiker zich bewust van het effect van zijn of haar (oog)bewegingen, dan kunnen activiteiten ingezet worden die om een bewustere actie van de gebruiker vragen, zoals met veegbewegingen een plaatje inkleuren of bewegende objecten proberen te raken. Met deze activiteiten ontdekken gebruikers de verschillende (virtuele) werelden en de invloed van hun acties.

Met behulp van activiteiten die om een specifiekere actie vragen, leren gebruikers o.a. keuzes te maken.

Oefenen van communicatievaardigheden

Voor oogbesturing zijn er verschillende spelletjes en communicatiekaarten beschikbaar die speciaal bedoeld zijn voor het oefenen van communicatievaardigheden, zoals het leren categoriseren, het oefenen van begrippen en symbolen, het vergroten van woordenschat en taalbegrip en het leren omgaan met een dynamisch communicatiehulpmiddel.

Gaze viewer

Voor personen die door hun beperkingen niet in staat zijn hun cognitieve niveau aan de buitenwereld te tonen, is er Gaze Viewer. Gaze Viewer is unieke analysesoftware die inzicht kan geven in de vaardigheden van voorheen moeilijk te beoordelen personen. De software is speciaal ontwikkeld voor alle adviseurs, therapeuten, leerkrachten, begeleiders en andere hulpverleners die meer inzicht willen krijgen in het cognitieve niveau van hun cliënten.

Gaze Viewer maakt het mogelijk oogbewegingen te registreren en vast te leggen, zodat u het scherm kunt zien door de ogen van uw cliënt. Oogbewegingen worden opgenomen samen met de bijbehorende schermbeelden en het geluid. Zo kunt u vaststellen naar welke afbeeldingen of gebieden de gebruiker heeft gekeken, hoe lang en in welke volgorde. Dit kan inzicht geven in het denkproces, de zoekstrategie en het communicatieniveau van de gebruiker. Zo kan Gaze Viewer bijvoorbeeld gebruikt worden om vast te stellen of een gebruiker met oogbesturing kan omgaan, kan categoriseren, symbolen begrijpt of begrijpt wat u zegt.