• Communicatie
  • Bediening
  • Zelfstandig leven
  • Ontwikkeling, spel en therapie
  • Adaptatietechniek

Oogbesturing

Oogbesturing is een alternatieve methode voor de bediening van computers, ontwikkeld voor mensen met zeer beperkte bewegingsmogelijkheden. De gebruiker hoeft slechts naar het scherm te kijken om objecten ‘aan te klikken’. Oogbesturingssystemen werken zeer nauwkeurig, ongeacht de aanwezigheid van een bril of contactlenzen, de kleur van de ogen en lichtomstandigheden.

Lees verder

Zodra de gebruiker voor het systeem plaatsneemt, zullen beide ogen van de gebruiker gedetecteerd worden. De eerste keer dat een gebruiker het systeem gaat bedienen, zal er een kalibratie doorlopen moeten worden. Deze kalibratie kan vervolgens als persoonlijk profiel bewaard worden. Dit maakt het mogelijk om een systeem in te zetten voor meerdere gebruikers.

Er zijn (al dan niet ingebouwde) oogbesturingsmodules voor dynamische communicatiehulpmiddelen en modules voor pc-bediening.

Communicatie

Voor mensen die niet kunnen spreken en bovendien geen controle hebben over hun handen en andere lichaamsdelen, kan oogbesturing worden toegepast voor het bedienen van een communicatiehulpmiddel. Er zijn dynamische communicatiehulpmiddelen met een ingebouwde module voor oogbesturing en er zijn losse modules die met communicatiesystemen gecombineerd kunnen worden.

Geïntegreerde modules hebben als voordeel dat ze geen aansluitpunten of losse kabels hebben, wat de betrouwbaarheid ten goede komt. Het voordeel van een losse module is dat het hulpmiddel bij progressieve aandoeningen snel kan worden aangepast aan de veranderende lichamelijke situatie.

Voor een effectief gebruik van oogbesturing is wel een bepaald schermformaat vereist. Daarom kunnen alleen de grotere dynamische communicatiehulpmiddelen uitgerust worden met een module voor oogbesturing. De compactste van deze systemen zijn geschikt om te worden opgebouwd op een rolstoel.

Pc-bediening

Modules met usb-aansluiting kunnen aangesloten worden op standaard pc’s. De module wordt dan onder het beeldscherm gemonteerd en aangesloten op de usb-poort.

Wijze van besturing

Er zijn verschillende methoden om computers met de ogen te besturen:

Directe selectie, ook wel Red Dot Tracking genoemd, wordt toegepast binnen diverse communicatiesoftwarepakketten zoals Tobii Dynavox Communicator en Mind Express.  Bij deze methode bedient de gebruiker niet de muispijl, maar wordt direct naar objecten of knoppen op het scherm gekeken. De software legt daarvoor als het ware een onzichtbaar raster over de knoppen. Afhankelijk van wat de gebruiker aankan, wordt gewerkt met relatief grote knoppen. Wanneer de gebruiker naar een knop kijkt, dan licht deze direct op, zonder dat er een muisaanwijzer aan te pas komt. Deze bedieningsvorm vereist veel minder inspanning dan het besturen van de muispijl. De gebruiker kan zich bovendien vrij bewegen voor de monitor, zonder de nauwkeurigheid van de oogregistraties te beïnvloeden.

Windows Mouse Control is een methode waarbij oogbewegingen direct worden vertaald naar bewegingen van de muispijl op het scherm. Een muismenu maakt het mogelijk de verschillende klikacties uit te voeren. Zo wordt de gehele Windows omgeving toegankelijk, inclusief alle muisbedienbare programma’s. Het direct aansturen van de muispijl is echter voor de meeste gebruikers moeilijk en inspannend, enerzijds doordat het moeilijk is om de muispijl volledig stil te houden (ook al worden saccades uitgefilterd), en anderzijds doordat we van nature geneigd zijn de pijl met de ogen te volgen, in plaats van andersom.

De systemen van TobiiDynavox en Jabbla worden geleverd met specifiek voor Windows-bediening ontwikkelde methoden die een stuk sneller en efficiënter zijn dan het aansturen van de muispijl. Bij Tobii heet deze software TD Control, Jabbla maakt gebruik van InControl.

TD Control en InControl vervangen op een uiterst gebruiksvriendelijke manier de standaard muis en het toetsenbord waardoor gebruikers volledig zelfstandig Windows kunnen bedienen. Met behulp van de vele slimme functies en sneltoetsen is het mogelijk Windows zeer eenvoudig en snel met de ogen te bedienen. Bij TD Control heeft de gebruiker via een intuïtief zoommenu toegang tot alle Windows-functies en zijn ook alle instellingen, zoals kalibratie, gebruikers en talen, met de ogen toegankelijk. De gebruiker hoeft alleen maar te kijken naar het gebied waar hij een functie, zoals het openen van een programma, wil uitvoeren en het zoommenu verschijnt. Vervolgens kan de gebruiker alle gewenste functies kiezen of het schermtoetsenbord openen. Door de zoomfunctie kan de gebruiker zelfs de kleinste knoppen bedienen. Bij InControl worden alle klik- en andere muisfuncties weergegeven in één handige balk op het scherm. De gebruiker kan de gewenste functie kiezen door ernaar te kijken en vervolgens naar de plek op het scherm te kijken waar de functie moet worden uitgevoerd. Ook bij InControl heeft de gebruiker toegang tot alle instellingen zoals kalibratie, snelheid en selectiemethode.

Bij zowel directe selectie, Windows Mouse Control als de specifieke Windows-bedieningen TD Control en InControl, kunnen objecten op het scherm geselecteerd worden door de blik erop te fixeren (dwellselectie), te knipperen, of een schakelaar te gebruiken.

Gevoeligheid versus nauwkeurigheid

Oogbesturingssystemen verschillen van elkaar in de grootte van de “trackbox”. Dit is de ruimte voor het scherm waarbinnen de gebruiker zich vrij kan bewegen, zonder contact met het systeem te verliezen of aan nauwkeurigheid in te boeten. De trackbox van TobiiDynavox is een van de grootste op de markt. Het systeem legt geen bewegingsbeperkingen op, zodat de gebruiker zich vrij kan bewegen voor de monitor zonder precisie te verliezen of opnieuw te moeten kalibreren. Het Tobii-systeem is daarmee ook geschikt voor mensen die last hebben van ongecontroleerde bewegingen.

Systemen met een kleinere trackbox zijn weliswaar gevoeliger voor bewegingen, maar kunnen geschikter zijn voor het aanwijzen van kleine objecten op het scherm en daarmee ook voor besturing van de muispijl. Welk systeem in de praktijk het beste werkt voor dit doel, is echter heel persoonlijk.

Ook voor laag ontwikkelingsniveau

Oogbesturing kan ook ingezet worden voor kinderen en volwassenen met ernstige meervoudige beperkingen. Speciaal  voor deze doelgroep ontwikkelde toepassingen laten dingen op het scherm gebeuren wanneer de gebruiker slechts naar dat scherm kijkt. Zo kunnen meer actieve acties uitgelokt worden, waardoor gebruikers leren dat zij invloed hebben op hun omgeving. Sommige kinderen kunnen op deze manier spelenderwijs de eerste stappen zetten in communicatieontwikkeling en de omgang met oogbesturing, hetgeen voor hen op andere manieren niet mogelijk is.

Onderlinge verschillen

Systemen voor oogbesturing verschillen onderling van elkaar in:

  • Aansluiting
  • Trackbox
  • Instelmogelijkheden en gebruiksvriendelijkheid

Expert in oogbesturing

rdgKompagne is in Nederland dé expert op het gebied van oogbesturing voor mensen met een handicap.