Oogbesturing is een alternatieve methode voor de bediening van computers, ontwikkeld voor mensen met zeer beperkte bewegingsmogelijkheden. De gebruiker hoeft slechts naar het scherm te kijken om objecten ‘aan te klikken’. Oogbesturingssystemen werken zeer nauwkeurig, ongeacht de aanwezigheid van een bril of contactlenzen, de kleur van de ogen en lichtomstandigheden.
rdgKompagne is in Nederland dé expert op het gebied van oogbesturing voor mensen met een handicap. Hieronder leest u meer over de toepassingen, doelgroepen, ervaringen en onze diensten.
Oogbesturing is een techniek die communicatie, pc-bediening of interactief snoezelen mogelijk maakt voor mensen die dit vanwege een motorische beperking niet op een andere manier kunnen doen. Het Expertisecentrum Oogbesturing is een onderdeel van rdgKompagne. In 1999 leverde rdgKompagne het eerste oogbesturingssysteem, het Eyegaze systeem, aan een van zijn cliënten. Sindsdien is de techniek voor oogbesturing enorm verbeterd en wordt het veelvuldig toegepast als besturingsvorm voor een zeer diverse gebruikersgroep, van volwassenen met een ernstige motorische beperking tot kinderen met complexe meervoudige problematiek. rdgKompagne is daarmee in Nederland een pionier geweest in de toepassing van oogbesturing, zowel voor dagbesteding als volledige computerbesturing, en heeft in de afgelopen jaren al honderden cliënten en instellingen kunnen helpen met verschillende soorten oogbesturing.
Waarom een Expertisecentrum Oogbesturing?
Oogbesturing is een complexe techniek. Als alles goed gaat, werkt het eenvoudig en snel. Maar wanneer er iets mis gaat, blijkt al snel hoe complex deze techniek is. Het kan voor zowel gebruikers als begeleiders erg moeilijk zijn om tot een optimaal gebruik van de oogbesturing te komen. Voor therapeuten is het moeilijk om op de hoogte te blijven van alle (on)mogelijkheden van oogbesturing. Ook kan het tijdens een oefensituatie erg moeilijk zijn direct tot een adequaat gebruik van het oogbesturingssysteem te komen. Alle kennis die rdgKompagne de afgelopen jaren heeft opgedaan op dit gebied hebben wij gebundeld in het Expertisecentrum Oogbesturing. Het Expertisecentrum Oogbesturing is de plek voor alle vragen die met oogbesturing te maken hebben.
Wat doet het Expertisecentrum Oogbesturing?
Het Expertisecentrum Oogbesturing helpt huidige gebruikers van oogbesturing bij problemen en om verder te komen in het gebruik van oogbesturing. Het Expertisecentrum Oogbesturing helpt oogbesturing voor meer mensen in nog meer verschillende situaties mogelijk te maken. Hiervoor heeft het expertisecentrum de beschikking over een pool van oogbesturingssystemen. In overleg kan een systeem voor een langere periode ingezet worden. Het Expertisecentrum Oogbesturing informeert over de mogelijkheden van oogbesturing, geeft demonstraties en gaat samenwerkingstrajecten aan met ontwikkelaars en onderzoekscentra. Een overzicht van de verschillende diensten van het Expertisecentrum Oogbesturing kunt u vinden via het menu Diensten.
Voor wie is het Expertisecentrum Oogbesturing?
Het Expertisecentrum Oogbesturing is er voor iedereen die iets met oogbesturing te maken heeft. Bent u werkgever, werknemer, eindgebruiker, therapeut of heeft u gewoon een vraag met betrekking tot oogbesturing, het Expertisecentrum Oogbesturing is de plek voor al uw vragen. U kunt uw vragen vrijblijvend bij ons neerleggen.
Oogbesturing heeft door de jaren heen een grote ontwikkeling doorgemaakt. De eisen waaraan gebruikers van oogbesturingssystemen tegenwoordig moeten voldoen, liggen al lang niet meer zo hoog als in de beginjaren. Zo laten de huidige systemen veel beweging van het lichaam ten opzichte van de camera toe en is geen grote nauwkeurigheid vereist om adequaat met een systeem te kunnen werken. Dit maakt dat oogbesturing geschikt is voor een zeer grote en diverse gebruikersgroep en dat het in heel veel gevallen de moeite waard is om te onderzoeken of iemand van oogbesturing gebruik zou kunnen maken.
rdgKompagne past oogbesturing al enkele jaren toe volgens het concept van de ‘Learning curve’ of ‘Leercurve’. Uitgangspunt van de Leercurve is dat er geen accurate kalibratie nodig is om met oogbesturing te beginnen en dat de oogbesturing zelf niet opgehangen hoeft te worden aan communicatie. Oogbesturing kan op deze manier voor bijvoorbeeld actie-reactie gebruikt worden, wellicht de enige manier waarop een gebruiker zelf in staat is iets te beïnvloeden. Voor sommigen kan dit de missende opstap zijn om tot taalontwikkeling te komen.
Pc-bediening
Oogbesturing stelt gebruikers in staat zeer nauwkeurig met de ogen iets aan te wijzen op een scherm. Dit geeft mensen met zeer ernstige motorische beperkingen die niet meer adequaat met de computer kunnen werken de mogelijkheid om zelfstandig alle mogelijke computertaken uit te voeren…
Oogbesturing is in veel situaties een adequate bedieningsvorm voor communicatiehulpmiddelen. Het kan voor zowel kinderen als volwassenen gebruikt worden. Voor de communicatie kunnen de communicatiepakketten Tobii Communicator of Mind Express gebruikt worden. Omdat deze software aangepast is voor oogbesturing hoeft de gebruiker voor de bediening hiervan niet heel nauwkeurig met oogbesturing te kunnen werken…
Oogbesturing voor iedereen
Het expertisecentrum wil oogbesturing voor zo veel mogelijk mensen in verschillende situaties mogelijk maken en staat voor een brede benadering van het gebruik van oogbesturing. In deze benadering zijn drie uitgangspunten van belang…
Oogbesturing wordt inmiddels veelvuldig ingezet voor de bediening van dynamische communicatiehulpmiddelen en pc’s door mensen met zeer beperkte bewegingsmogelijkheden. Maar ook voor personen met een zeer laag ontwikkelingsniveau blijkt oogbesturing verrassende mogelijkheden te bieden…
Tobii Gaze Viewer is unieke assessment software die door het volgen en vastleggen van oogbewegingen meer inzicht kan geven in de cognitieve vermogens van personen die deze niet op een andere manier aan de buitenwereld kunnen laten zien. Denk bijvoorbeeld aan personen met een laag ontwikkelingsniveau, dementie, autisme of afasie..
Het Expertisecentrum Oogbesturing biedt een grote variatie aan diensten aan op verschillende niveaus en voor verschillende doelgroepen.
Iedereen die met oogbesturing te maken heeft en hierover vragen heeft, kan bij ons terecht. Gebruik ons contactformulier om uw vraag bij ons neer te leggen, wij doen ons best u zo snel mogelijk te helpen.
Bekijk hieronder voorbeelden van onze diensten.
Voor gebruikers van oogbesturing
rdgKompagne levert de oogbesturingssystemen altijd met een uitgebreide instructie. Oogbesturing is echter een complexe techniek met veel mogelijkheden. Of oogbesturing nu gebruikt wordt voor communicatiedoeleinden, pc-bediening of snoezelen, vaak zijn er flinke verbeteringen in het gebruik mogelijk. Om deze verbeteringen te realiseren kan het Expertisecentrum Oogbesturing ingeschakeld worden.
Gezien de complexiteit en veranderingen die plaatsvinden op het gebied van oogbesturing kan het voor therapeuten moeilijk zijn om op de hoogte te blijven van alle (on)mogelijkheden hiervan. Het expertisecentrum biedt op verschillende manieren ondersteuning hierbij.
Een groot aantal instellingen en scholen krijgt tegenwoordig te maken met oogbesturing. Dat kan zijn omdat de instelling zelf oogbesturing aanbiedt, of omdat cliënten hun eigen oogbesturingssystemen meebrengen. Voor ziekenhuizen kan oogbesturing een waardevol hulpmiddel zijn om communicatie mogelijk te maken voor patiënten, bijvoorbeeld op IC-afdelingen.
Voor opleidingen, onderzoekscentra en ontwikkelaars
Oogbesturing en de techniek hierachter vinden hun weg naar steeds meer verschillende markten en toepassingen. Het expertisecentrum is de aangewezen plek voor hulp of samenwerking bij onderzoek en ontwikkeling van oogbesturingstoepassingen.
Veel mensen hebben via via al eens wat gehoord over computeren met de ogen, oogbolbesturing en dergelijke. Maar wat kan hier nu echt mee en voor wie is dit eigenlijk bedoeld? Het expertisecentrum kan een antwoord op deze vragen geven.
Verschillende instellingen hebben inmiddels van de proeftraject-mogelijkheid gebruik gemaakt. Hieronder leest u enkele ervaringen. Daarnaast een artikel over oogbesturing op de IC, een verhaal van een mytylschool waar de PCEye wordt ingezet voor lesactiviteiten, het verhaal van Terre, een meisje met Rett-syndroom, een artikel over Heliomare, waar vijf PCEye’s in gebruik konden worden genomen dankzij een particuliere gift, het verhaal van de tweejarige Luuk en het verhaal van Margot, die met behulp van de PCEye een roman schreef.
Al in de 19e eeuw werden studies gedaan naar oogbewegingen door middel van directie observaties. Sinds die tijd is er heel wat veranderd.
In 1879 deed Louis Émile Javal in Parijs een belangrijke ontdekking: Als wij lezen gaan onze ogen niet in een vloeiende beweging langs de tekst, zoals dat eerder werd aangenomen, maar in opeenvolgende snelle bewegingen afgewisseld door korte stops (fixaties). Deze ontdekking riep belangrijke vragen op over de manier waarop wij lezen: Op welke woorden blijven onze ogen gefixeerd? Voor hoe lang? Wanneer gaan onze ogen terug naar woorden die we al bekeken hebben? Deze vragen werden verder onderzocht in de 20e eeuw. In 1908 bouwde Edmund Huey de eerste “eye tracker” om oogbewegingen te kunnen volgen. Hiervoor gebruikte hij een soort contactlens met een opening voor de pupil. De lens was verbonden met een aluminium aanwijzer, die mee bewoog met de bewegingen van het oog. Huey bestudeerde hiermee wanneer en hoe vaak onze ogen teruggaan naar woorden die we al gezien hebben en hij toonde aan dat onze ogen op sommige woorden in een zin niet gefixeerd blijven.
De eye Tracker van Huey
De eerste eye trackers die oogbewegingen konden volgen van buitenaf, werden gebouwd door Guy Thomas Buswell in Chicago. Hij gebruikte hierbij lichtstralen die hij liet reflecteren op het oog en vervolgens opnam op film. Op deze manier bestudeerde hij de manier waarop wij lezen en afbeeldingen bekijken. In de jaren 50 deed Albert L. Yarbus belangrijk onderzoek naar eye tracking. In 1967 schreef hij een boek hierover waaruit nog vaak wordt geciteerd. Hij toonde aan dat de opdracht die je iemand geeft, van grote invloed is op diens oogbewegingen. Ook schreef hij over de relatie tussen het fixeren van de ogen en de persoonlijke interesse van de ‘kijker’.
De eye tracker van Yarbus, uit de jaren 60
Naar deze studie van Yarbus uit 1967 wordt vaak verwezen als bewijs dat oogbewegingen beïnvloed worden door de opdracht
In de jaren 70 werd het onderzoek naar eye tracking in hoog tempo verder uitgebreid, met name met betrekking tot lezen. In de jaren 80 werd eye tracking zelf steeds vaker gebruikt als methode voor onderzoek. Zo kon men door het volgen van de ogen bijvoorbeeld antwoord krijgen op vragen over de interactie tussen mens en computer. Er werd bijvoorbeeld onderzocht hoe computergebruikers zoeken naar commando’s in de menu’s, wat leidde tot veranderingen in de computerinterfaces. Ook werd de techniek gebruikt in de reclame, om bijvoorbeeld te onderzoeken waar mensen hun aandacht op richten op een website, zodat adverteerders weten waar ze hun advertenties het beste kunnen plaatsen. Tot aan de jaren 90 was het nog niet mogelijk om een computer direct te besturen met oogbediening. Men kon door eye tracking alleen data verzamelen en deze achteraf analyseren om te bepalen waar een proefpersoon naar gekeken had. Computers waren in die tijd nog niet snel genoeg om de data “real-time” te analyseren. In de jaren 90 werd voor het eerst een oogbesturingssysteem ingezet voor mensen met ernstige beperkingen: de Eyegaze. Dit was ook het eerste oogbesturingssysteem dat rdgKompagne leverde, in 1999. De eerste oogbesturingssystemen waren niet eenvoudig te bedienen en gevoelig voor elke beweging anders dan die van de ogen. De eerste Nederlandse Eyegaze gebruiker kreeg dan ook 24 uur per dag begeleiding om zo nodig het systeem weer goed voor hem te positioneren. In 2001 werd Tobii opgericht. Zij lanceerden in 2002 de eye tracker ET 17. Behalve dat het met dit systeem mogelijk was om real-time data te verzamelen, bood het de mogelijkheid vrij te bewegen voor het apparaat, zonder dat dit de onderzoeksresultaten beïnvloedde. Dit werd een geliefd systeem onder onderzoekers die inzicht wilden krijgen in menselijk gedrag. In 2004 werd oogbesturing van Tobii voor het eerst direct ingezet als hulpmiddel voor mensen met een handicap met de lancering van de MyTobii D10. In 2005 werd de eerste alles-in-een-computer met ingebouwde oogbesturingscamera gelanceerd: MyTobii P10, algemeen bekend als de MyTobii.
Een van de eerste Eyegaze systemen
De MyTobii D10: beeldscherm met ingebouwde oogbesturingsmodule
MyTobii D10
De MyTobii P10: de eerste alles-in-een oogbesturingscomputer
Dankzij de bewegingsvrijheid die de Tobii-systemen toestonden, werd de doelgroep voor oogbesturing sterk uitgebreid. Niet meer alleen mensen die volledig verlamd waren, maar ook mensen met bijvoorbeeld Cerebrale Parese konden vanaf dat moment met oogbesturing geholpen worden. Door de jaren heen is niet alleen de techniek sterk verbeterd, maar zijn ook de mogelijkheden verder uitgebreid. Konden de eerste systemen nog alleen gebruikt worden om te typen of voorgeprogrammeerde toetsen op het scherm te selecteren, tegenwoordig kan men met zeer grote precisie de gehele computer besturen. Speciale spelsoftware maakt oogbesturing bovendien toegankelijk voor mensen met een laag ontwikkelingsniveau, waardoor nu een geheel nieuwe groep de mogelijkheid krijgt om te leren communiceren.
Communicatie 
Bediening 
Zelfstandig leven 
Ontwikkeling, spel en therapie 
Adaptatietechniek 
